ЖАРАТЫЛЫСТАНУ-ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРЫ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫ ҚЫЗМЕТІ-1

ҚР Президенті Қ-Ж.К. Тоқаев 01.09.2022ж. Қазақстан халқына Жолдауында ұлттық қауіпсіздік мәселелері болып табылатын ауыл шаруашылығын озық технологиялық шешімдермен қамтамасыз ету, су ресурстарының барлық түрін зерттеуді кеңінен жүргізу қажеттілігі - ғылымның ұлттық деңгейдегі мәселелерді шешудегі ролі жоғары екенін атап өтті. Ғылым және білімнің даму басымдылықтары ҚР ҰҒА мерейлі сессиясында мемлекет Басшысының ғалымдармен Алматы қаласында өткен (2022 ж.) кездесудегі сөзінде нақтыланды.

ҚР ғылымның 2022-2026 ж.ж. даму тұжырымдамасында М.Әуезов атындағы ОҚУ зерттеу университетіне түрлендіру туралы атап өтілді. ЖОО зерттеу статусы (күйі) оның инновациялық экожүйені қалыптастыру мен университеттің инновациялық хаб ретінде өркендеудегі ролін айқындайды, ұлттық технологиялық ұсынымдардың (инициативалардың) маңызды құрамы (компоненті) болып табылады. Осыған байланысты біздің университетіміздің басымдылығы ғылымды кәсіпкерлік түрдегі инновациялық қызметке қайта бағдарлау, аймақтың экономикалық қызметіне серпінді инновацияларды енгізу және университет ғылымы мен кәсіпкерлік экожүйесінің қызмет етуінің жаңа принциптерін қалыптастыру.болып табылмақ.

Жаратылыстану-техникалық ғылымдар ғылыми-зерттеу институтының - ЖТҒ ҒЗИ қызметі осы қағидаларға негізделген, олардың негізгі міндеті ЖОО-ның ғылыми бағыттарын үйлестіру және жаратылыстану саласындағы ғалымдардың ғылыми қызметін басқару болып табылады. Институт университет құрылымында 2020 ж. 7 ғылыми-зерттеу институты мен 1 ғылыми орталық базасында ашылды. Қазіргі уақытта оның құрамындағы 17 ғылыми зертханалар мен 1 ғылыми орталық перспективалы инновациялық жобаларды жүзеге асырумен айналысады.

Біздің институттың ғылыми зертханалары Мемлекет басшысының ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің алдына қойған ғылымның өзекті бағыттары бойынша зерттеулер жүргізу және отандық экономика мен бизнесті құру үшін инновациялармен қамтамасыз ету, заманауи технологиялар мен өндірістер, соның ішінде импортты алмастыру туралы тапсырмаларын орындауда.

Институт ЖОО ғалымдарының және жаратылыстану ғылымдары саласындағы ғылыми мектептердің ғылыми зерттеулерін үйлестіреді, ғалымдарға олардың ғылыми жұмыстарын коммерцияландыруға дейін, оның ішінде бұқаралық ақпарат құралдарында, теледидарда, «Атамекен» ғылыми-өндірістік кәсіпорнының сайтында жариялауға көмектеседі, сондай-ақ бірлесіп ұйымдастыруды жүзеге асырады. Шымкент қаласы және Түркістан облысы әкімдіктерінің БАҚ, ТД, АШБ және басқа бөлімдерімен бизнес серіктестермен, фермерлермен семинарлар мен кездесулер өткізу, университет ғалымдарының инновациялық әзірлемелерін өндіріске енгізу, оларды коммерцияландыру үшін инвесторларды іздестіру.

Атап айтқанда, институт ғалымдарымыздың бірнеше перспективалық әзірлемелерін «Шымкент» әлеуметтiк-касiпкерлiк корпорациясы акционерлiк когамына ұсынып, оның екеуі – карбид (проф. Шевко В.М.) және тыңайтқыш қоспалары (проф. Жантасов Қ.Т.) өндірісі инвестициялауға ұсынылған қала жобалары тізіміне енгізілді. 2022 жылдың наурыз-қыркүйек айларында институт Шымкент қаласы ауылшаруашылық басқармасымен бірлесіп облыстың фермерлері мен кәсіпкерлеріне жалпы ауыл шаруашылығы ғылымдары саласындағы ғалымдарымыздың инновациялық технологияларын коммерцияландыру бойынша семинар өткізді (Әлібеков Р., Әлібаев Н., Тоханов М., Азимов А.М., Смайылов Б., Манабаев Н. және т.б.).

Қаржы және венчурлық капитал бойынша халықаралық сарапшы, Стэнфорд университетінің профессоры Илья Стребулаев биотехнологияны, нанобөлшектерді пайдаланатын композициялық материалдар технологиясын және ауыл шаруашылығын инвесторлар үшін үлкен мүмкіндіктер бар аса серпінді салалар деп атады. Бұл Қазақстан үшін де өзекті.

Агроөнеркәсіптік аймақ үшін біздің ғалымдардың өзіндік ноу-хаулары бар. Институттың ғылыми зертханалары агроөнеркәсіп кешенін дамытуға, ауыл шаруашылығы өнімдерінің өндірісін ұлғайтуға, озық инновациялық технологияларды игеру негізінде ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін арттыруға, агроөндірістік кешен өнімдерінің импортын алмастыруды қамтамасыз етуге аз үлес қосып отырған жоқ.

Институттың ғылыми зертхана ғалымдары 026 бағдарламасы бойынша Шымкент қаласы ауыл шаруашылығы басқармасында 2022 ж. биологиялық белсенді қоспаларды бірегей өсімдік шикізаты стевия негізінде қант қоспай (қантты ауыстырушы) тағамдық қоспалар өндіру жобасын жүзеге асырды (ҒЗЗ меңгерушісі, PhD Азимов А.М.). Институтта осы технологияны қолданатын өндіріс желісі іске қосылды. Бұл өнім фармацевтикалық компаниялар тарапынан үлкен сұранысқа ие. Келесі кезеңде 2023 ж. Шымкент ауыл шаруашылығы басқармасының қаржыландыруымен ОҚИУ тәжірибелік алқабында және Оңтүстік өңірінің егістік алқаптарында алдағы уақытта түрлі мақсаттағы шәрбат пен өсімдіктен емдік сусындарын жаппай өндіру үшін стевия қолдан өсіру жоспарлануда.

Біздің университетімізге 2022 жылы Шымкент қаласының әкімі келіп, ғылыми зертханалардың инновациялық әзірлемелерімен танысты. Стевияны табиғи тәттілендіргіш ретінде біздің ғалымдардың жетекшілігімен өсіруге бағытталған зерттеулердің өзектілігін атап өтті, әрі одан әр түрлі мақсаттағы ұнтақтар мен сироптар алу, шөп сусындарын өндіру және бұл технологияны кеңінен енгізу үшін коммерцияландыру қажеттігіне тоқталды.

Институт ғалымдары сонымен қатар еліміздегі импорттық жеткізілімдерге тәуелділікті азайтуға мүмкіндік беретін экологиялық таза кептірілген жемістерді алу үшін жемістерді кептіру технологиясын әзірледі (ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты Тоханов М.). Инновациялық әзірлеме Шымкент қалалық ауыл шаруашылығы басқармасының (әрі қарай – ҚАШБ) тәжірибелік қызығушылығын тудырып, ғалымдарымыздың бірлескен жобасы 29 миллион теңгеге жүзеге асырылып, зертханамыз жаңа технологиялық құрал-жабдықтарға ие болды. Шымкент ҚАШБ-мен бірлесіп, шаруалар мен кәсіпкерлерге семинарлар өткізіліп, кептірілген жемістерді өндірудің инновациялық технологиясы кеңінен қолданысқа енгізілді. Бәйдібек өңіріндегі дәл осы зертханада жаздық арпа тұқымдары мен қарбыздың будандастырылған сорттарын егіс алдындағы өңдеу технологиясы бойынша электромагниттік толқындармен өңдеу жұмыстары жүргізіліп, олардың өнімділігі айтарлықтай артты. Облыстағы шаруа қожалықтарымен тұқым өңдеуге бағытталған экономикалық келісім-шарттар жасалды.

Біз Шымкент ҚАШБ-мен бірлесе отырып, агроөнеркәсіп кешеніне түйе сүтін - шұбатты таблеткалаудың жаңа технологиясын енгізуді (2023 ж.) жоспарлап отырмыз.

Институт Шымкент ҚАШБ-мен бірлесіп 10 гектар алқапқа өріктің «Субхана» және жүзімнің «Кишмиш гиганты» сорттарының көшеттері егілді (2023 ж.). Ол келешекте университеттің ботаникалық бағына айналады.

Топырақ құнарлылығын арттыру мақсатында институт ғалымдары (проф. Жантасов Қ.Т.) құрамында макро- және микротыңайтқыштар және ылғал сақтайтын гуматты заттары бар көпвекторлы тыңайтқыштарды (тыңайтқыш қоспаларының жаңа ассортименті) өндіру технологиясы бойынша 300 млн теңгенің жобасын коммерцияландыруда (2022 ж.)..

Шымкент қаласының 2021 жылға арналған 026 ауыл шаруашылығы бағдарламасына сәйкес Институтта топырақ өңдеуге арналған ауылшаруашылық машиналарының монтаждалған құрал-саймандарының тәжірибелік үлгілерін жасау және оны Шымкент қаласының агроөнеркәсіп кешеніне енгізу, сондай-ақ Хорватиялық трансплантациялау механизмін жаңғырту жұмыстары жүргізілді.

Институтта фармакология саласында да инновациялық жобалар бар. Облысымызда медицина саласында қолдануға болатын 124 түрлі өсімдік өсетіні белгілі. «Фитохимия» ғылыми зертханасының ғалымдары (ғылыми-зерттеу зертханасының меңгерушісі PhD Айменова Ж.Е.) Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі өсімдіктердің биологиясы және биотехнологиясы институтының, біздің және Маңғыстау облыстарының гранттық жобалары бойынша аймақтық табиғи қорықтардың ғылыми қызметкерлерімен бірлесіп осы дәрілік өсімдіктерге зерттеулер жүргізуде.

Перспективалы салалардағы осындай ғылыми зерттеулер мен инновациялық дизайн әзірлемелер жалғасуда және болашақта кеңейтіледі.

«Құрылыс материалдары, құрылыс және сәулет» ғылыми зертханасының ғалымдары (проф. Сәрсенбаев Б.Қ., Айменов Ж.Т.) Республиканың оңтүстік өңірінде, соның ішінде, Шымкентте орасан зор өндіріс қалдықтары мен экологияның қордаланған өткір проблемаларын табысты шешуде. Ірі өнеркәсіптік қалдықтары негізінде жандырмай алынатын цемент өндірісін ұйымдастырудың, сондай-ақ шлакты-сілтілі цементсіз байланыстырғыштарды жасауға карбонат-барий қалдықтарын пайдаланудың бірнеше технологиялары әзірленді. Осы ғылыми әзірлемелердің нәтижелеріне сүйене отырып, коммерцияландыруға ұсынылған бір өтінім жобасы «Ғылым қоры» АҚ 500 миллион теңге жеңіп алды (2022 ж.). «Сәтбаев университеті» КЕАҚ-мен бірлесе отырып Бағдарлы-мақсатты қаржыландыру №17 техникалық тапсырмасы бойынша ұсынылған екінші жоба Қазақстан Республикасы ЖҒТК бекітті.

Біздің ғалымдарымыздың «Өндіріс қалдықтары (жылу электр станцияларының шлактары мен күлі) негізіндегі төмен клинкерлі ұсақ ұнтақталған цементтер өндірісін ұйымдастыру» жобасы Қазақстандағы 57 жобаның ішінен іріктеліп алынған 4 жобаның қатарында (2022 ж.) ҚР ҒЖБ «Ғылым қоры» АҚ мен «QazInnovations» Инновацияларды дамыту ұлттық агенттігі» АҚ бірлесіп ұйымдастырған «Ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыру» форум-көрмесінде таныстырылды (12.04.2022 ж.). Жоба «Onertabuys Pitch нәтижелері бойынша ҚР үздік ғылыми жобасы» номинациясында 2 орынға ие болып, дипломмен марапатталды. Бұл жобаны коммерцияландыруға «Ғылым қоры» АҚ 300 млн теңге бөлді.

Институт сонымен қатар инновациялық даму және білім трансферті бойынша жұмыс істейтін «Самұрық-Қазына» қорының Ғылыми-технологиялық бастамалар орталығымен де ынтымақтасады.

Мұндай технологиялар өндіріс қалдықтарынан атмосфераға шығарылатын зиянкестерден арылтып, экологияны жақсартуда құрылыс құнын төмендетуге қол жеткізеді. Қазіргі уақытта Алматы, Көкшетау, Түркістан және Қызылорда қалаларының кәсіпорындарымен Ғылыми-техникалық даму нәтижелерін іске асыру үшін қаржыландырылатын экономикалық келісім жасалуда. Сонымен қатар, облыста құрылыс көлемінің артуына байланысты Ресей ғалымдарымен бірлесіп, құрылыс материалдарының көпшілігіне сапа сертификатын беретін халықаралық аккредиттелген сынақ зертханасын ашу жоспарлануда. Сынақ жүргізуге қажетті құрал-жабдықтардың барлығы институттың өз есебінен жұмыс істейтін зертханасында бар.

Сондай-ақ, «Машина жасау мәселелері» зертханасы үш жылдық гранттық жоба бойынша 65 млн.теңгеге (аға ғылыми қызметкер, т.ғ.к. Колесников А.С.) Балқаш өңдеу зауытының қалдықтарын және әктастарды кешенді өңдеп цемент клинкерін өндіру бойынша зерттеулер жүргізді.

«Перспективті металлургиялық технологиялар» зертханасы (проф. Шевко В.М.) ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің гранттық жобасы бойынша «Фосфориттерді электртермиялық өңдеудің ресурс үнемдейтін технологиясы» бойынша 40 млн теңгеге ҒЗЖ жүргізуде (2022-2024 жж.

ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің гранттық жобасы бойынша «Технологиялық процестердің инновациялық жабдықтары» ғылыми зертханасы (проф. Волненко А.А.) Газды тазартуға арналған экологиялық жабдықты - автономды суландыру және температураны төмендету схемалары бар шаң жинағышты құру бойынша 41 млн.теңгеге зерттеулер жүргізуде (2021-2023 жж.).

Қазіргі ғылыми-техникалық прогрестің негізгі бағыттарының бірі – Биотехнология. Биология және техникалық ғылымдар, гендік және жасушалық инженерия саласындағы заманауи зерттеулер негізінде мақсатты түрде құрылған тірі жүйелердің әлеуеті адамдардың өмір сүру деңгейін жақсарту үшін пайдаланылады. Аталған бағыттағы ғылыми зерттеулерді үйлестіру және дамыту мақсатында институтта қомақты ғылыми нәтижелер беретін тамақ биотехнологиясы, ауыл шаруашылығы биотехнологиясы және өнеркәсіптік биотехнология ғылыми зертханаларынан тұратын Биотехнология орталығы (басшысы профессор, ауылшаруашылық ғылымдарының докторы Н. Әлібаев) жұмыс істейді. Биотехнологиялық орталық ғалымдарының бірлескен жобасы ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің 2022-2024 жылдарға арналған конкурсында 250 миллион теңгеге БМҚ грантын жеңіп алды. Сонымен қатар п.ғ.к., доцент, «Тағам биотехнологиясы» ғылыми-зерттеу зертханасы ж.ғ.қ. Муталиева Б.Ж. М.Әуезов атындағы ОҚЗУ, М.Өтемісов атындағы БҚУ және Ратгерс университетінің (АҚШ) бірлескен бағдарламасы бойынша «Жасыл нанотехнологиялар және қоршаған ортаны зондтау саласындағы серіктестік бағдарламасын құру» тақырыбы бойынша $37 813 АҚШ доллары көлемінде 2022 жылдың 9 айына грант иегері атанды. Осы «Тағам биотехнологиясы» ғылыми-зерттеу зертханасының аға ғылыми қызметкері Утебаева А. «Жас ғалымдар» грантын (2022 ж 45 млн теңге) жеңіп алды.

«Өндірістік биотехнология» ғылыми-зерттеу зертханасының меңгерушісі Б.Ш. 2022 жылы шетелдік ғалымдармен бірге Өзбекстанның Инновациялық даму министрлігінің халықаралық іргелі грантын (120 миллион теңге) жеңіп алды. Сонымен қатар проф. Кеделбаев Түркістан облысындағы тозған жайылымдарды пайдалану технологияларын әзірлеуге ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің (49 млн. тенге) грантын иемденді.

Университетті дамыту стратегиясында жоғары технологиялық жабдықтармен жабдықталған Биотехнологиялық орталықтың ғылыми зертханаларын пайдалануға беру қарастырылған, бұл біздің ғалымдардың, докторанттар мен магистранттардың барлық дерлік бірегей ғылыми зерттеулерін осы базаларда жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл біздің ғалымдардың кең ауқымды зерттеулер жүргізуі үшін халықаралық деректер базасында индекстелген жетекші шетелдік ғылыми басылымдарда (Scopus және WoS) жариялауға мүмкіндік беретін әлемдік бірегей нәтижелерді ұсынуға мүмкіндік береді.

Бизнес өкілдерімен бірлесіп перспективалы іргелі және қолданбалы зерттеулерді тиімді қаржыландыруды жоғары деңгейде жүзеге асыру инновациялық жобаларды дамытудың негізгі шарттары болып табылады. Биотехнологиялық орталықтың ғалымдары 2023 жылы (жетекшісі проф. Әлібаев Н.) байқауға құны 49 млн.теңге болатын протеинді жем әзірлеу технологиясы бойынша жоба ұсынды және «Ғылым қоры» АҚ 2023 жылға арналған конкурсына 210 млн теңгеге Қазақстан Республикасының Оңтүстік-Батыс өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғалымдарымен бірлескен жобаны коммерцияландыруға өтінім дайындалды.

Университетте Биотехнология саласында диссертациялық кеңес жұмыс істейді, онда 11 докторант қорғап, тағы 24-і білім алуда.

Ғылыми зерттеулердің тиімділігін арттыру үшін «М.Әуезов атындағы ОҚУ-ін зерттеу университетіне айналдыру шеңберінде ұжымдық пайдалануға арналған ғылыми орталық құру» мемлекеттік инвестициялық жобасы әзірленді, мұнда заманауи 5 ғылыми-зерттеу зертханасы ұжымдық пайдалану үшін жұмыс істейтін болады (IRLIP принципі бойынша).

Зерттеу университеті сыртқы ортаның кәсіпорындарымен және ұйымдарымен (отандық және шетелдік университеттер мен ғылыми-зерттеу институттары, нақты экономика, қаржы секторы, азаматтық қоғам институттары және т.б.) стратегиялық серіктестерді белсенді дамытатын, интеграцияланған болуы керек.

Ғылыми бағыттағы білімді біріктіру және ғылыми-зерттеу институттары мен университеттер арасындағы ғылыми және білім беру салаларындағы өзара іс-қимылды нығайту мақсатында институттың ғылыми зертханалары көптеген шетелдік университеттермен және ғылыми-зерттеу институттарымен, оның ішінде Ресейдің Белгород мемлекеттік технологиялық университеті сияқты жетекші техникалық жоғары оқу орындарымен бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізуде. Санкт-Петербург технологиялық университеті, Томск Ұлттық политехникалық зерттеу университеті, Қазан федералды университеті, Иваново мемлекеттік химия-технологиялық университеті, Иркутск ұлттық зерттеу университеті, Қазан ұлттық зерттеу технологиялық университеті, Грозный мемлекеттік мұнай-техникалық университеті (РФ) және т.б. Институтымыз Ұлыбритания, Германия, Жапония, Үндістан, Малайзия, Испания, Италия, Украина, Беларусь, Латвия және т.б. елдер университеттерінің ғалымдарымен тығыз байланыста жұмыс істеуде. Атап айтқанда, ғалымдарымыз Б.Кеделбаев, А.Иса, Б.Муталиева, А.М.Әзімов, Р.С.Әлібеков, Ж.Т.Айменов Өзбекстан, Грузия, АҚШ, Индонезия, Ресей және т.б. елдердің ғалымдарымен бірлескен зерттеулер жүргізуде.

Институттың ғылыми зертханалары да Қазақстанның 10 жетекші жоғары оқу орындары, 18 ғылыми-зерттеу институттары, 2 ғылыми орталықтары, 12 акционерлік қоғамдары және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері, шетелдік 44 ЖОО және 10 ғылыми-зерттеу институттарымен тығыз байланыста және ынтымақтастықта оң нәтижелерге қол жеткізуде.

Атап айтқанда, «Композиттік материалдардың жоғары температуралық синтезі» ғылыми зертханасы (проф. Протопопов А.В.) ҚР Минералды шикізатты кешенді қайта өңдеу Ұлттық орталығымен (МХМҰО) бірлескен бағдарлама бойынша «Иондаушы сәулелерді сіңіру қабілеті жоғары композициялық материалдарды алу технологиясы» тақырыбы бойынша арналған грантты жеңіп алып, жобаны жүзеге асырды (2021-2023 жж.). Оң үлгіге бірлесіп 1 өтінім және өнертабысқа 1 өтінім берілді. Көпқабатты радиациядан қорғайтын композиттерді алу әдістері әзірленді, олардың тәжірибелік үлгілері жасалды, NCCPMS-пен бірге «Радиациядан қорғау үшін көпқабатты композиттік материалды алу әдісі» өнертабысқа өтінімі ҚазМСМТИ-ға берілді.

ҚР БҒМ 2022 жылға арналған CPMS ҰК-мен ғылыми-зерттеу қызметтерін көрсету бойынша іскерлік келісімшарт жасалды. «Тозуға төзімді жұмыс қабаты бар 110G13 болаттан биметалл бронь тақталарын алу әдісі» әзірленді, өнертабысқа өтінім берілді.

ВЦКМ ғылыми зертханасы Құрамында ванадий бар феррофосфор қорытпасынан ванадийді бөлу технологиясын әзірлеу бойынша NCCPMS-пен (2,96 млн. теңге) іскерлік келісім (2022 ж.) және «Иондау үшін сіңіру қабілеті жоғары композиттік материалдарды өндіру технологиясы» жобасы бойынша іскерлік келісім жасалды. радиация» (4,7 млн. теңге).

Ғылыми бағыттар мен мектептер туралы. Институттың жетекші ғылыми мектептері негізгі ғылыми бағыттарды анықтайды, олардың үйлестірушілері тиісті ғылыми семинарларға жетекшілік етеді. Ғылыми бағыттарды одан әрі дамыту үшін ғылыми кадрларды, соның ішінде, мақсатты түрде даярлауды жүзеге асыру қажет: докторантура, магистратура, аспирантура және докторантураға жолдама, Ресей Федерациясының және басқа да ТМД елдерінің жетекші техникалық университеттерінде ғылыми тағылымдамадан өту арқылы, олармен ынтымақтастық туралы келісімдер негізінде бірлескен ғылыми зертханалар ашу; жетекші шетелдік ғалымдарды тарта отырып, ҚР ҒЖБ министрлігі жариялаған конкурстарына қатысып, бірлескен ғылыми жобаларды атқару.

СКУ 2022 жылға арналған ғылыми қызметі SWOT талдауында. Оның қауіптерінің бірі – ғылыми мектептердегі ғалымдарының «жасының ұлғаюы». Сондықтан 35-40 жасқа дейінгі жас кадрлар ағынын ұлғайту және келешегі зор ғалымдарды ұстап қалу мақсатында ҚР ҒЖБМ жас ғалымдардың «Жас Ғалым» және «Ғылыми тәлімгер/ Научный наставник» ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған біліктілігін арттырудың жаңа бағдарламаларын енгізуде.

Институт зертханаларының ғылыми кадрларының құрамын жаңарту мақсатында өткен жылы докторантурамызды бітірген 5 жас ғалым қабылданып, бұл жұмыс жалғасуда. Олардың бірі - бас. зертхана – Азимов А.М. «Қазақстан Республикасының ЖОО үздік оқытушысы – 2021» грантын жеңіп алды, ал Азимов А.М., Смаилов Б., Айменова Ж.Е. – 2022 жылы «Жас Ғалым» гранты, Өтебаева А. – «Жас ғалым» гранты.

Жас ғалымдар – ғылыми зертхана меңгерушілері, PhD докторлары Азимов А.М., Смайылов Б., Айменова Ж.Е., Иса А., сонымен қатар Абжалов Р. ҚР БҒМ Ғылым комитетінің конкурстарына жобаларын ұсынды. Қазақстанның 2022 жылға арналған «Жас ғалымдары» және «Жас Ғалым» (докторантура) ғылыми комитетінің гранттық қаржыландыруына Қазақстан Республикасының басқа ЖОО және ғылыми-зерттеу институттарымен бірлескен жобаларын ұсынды. Ж.Е.Айменованың ҚР БҒМ Өсімдіктер биологиясы және биотехнологиясы институтының ғалымдарымен бірлескен жобасы 79 млн.теңге грант ұтып алды және мұнай шламын қайта өңдеу бойынша бірлескен жоба Смаилова Б.М., Абжалова Р., Иса А. 300 млн.теңгеге БМҚ грантын жеңіп алды.

Институтта жас ғалымдарға арналған ғылыми семинарлар өткізіліп, онда ғылыми мектептердің жетекшілерімен бірге ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің Ғылым қоры және т.б. конкурстарына жобаларды дайындау мақсатында перспективті ғылыми зерттеулердің тақырыптарын анықтау мақсатында өзекті ғылыми бағыттар талқыланады. Ал ғылыми дайындық бойынша осы жұмыстардың нәтижесінде өткен жылы біздің диссертациялық кеңестерімізде жас ғалымдарымыз Б.Муталиева мен А.Азимова, У.Назарбектің алғашқы докторанттары диссертацияларын сәтті қорғады.

Ғылым мен білімнің интеграциясы. Классикалық зерттеу университетінің мәні оқу үдерісі мен іргелі ғылыми зерттеулерді біріктіру болып табылады. Бұл іргелі білімі бар мұғалімдерді қажет етеді. Әлемдік тәжірибе жетекші елдердің ғылым мен білім беруді айтарлықтай тиімді біріктіре алғанын көрсетеді. Бұл тәжірибе біздің университет үшін де өзекті. Іргелі ғылым кафедралардың доценттері мен профессорлары толық емес жұмыс күнімен қызмет істейтін және ғылыми жобаларға, ал зертханадағы зерттеушілер оқу процесіне қатысатын ғылыми зертханаларда жүзеге асырылады. Қазіргі уақытта институттың ғылыми қызметкерлерінің 40 пайызы оқу үдерісіне қатысып, оқытушылық қызметпен қатар айналысуда. Болашақта ғылыми кадрларды – докторанттар мен магистранттарды, сондай-ақ мамандарды – магистранттарды, соның ішінде техникалық бағытта бірігіп дайындаудағы ғылыми зертханалардың рөлі ерекше, осы мақсатта институттың ғылыми зертханаларының ғалымдары докторанттар мен магистранттардың ғылыми жұмыстары мен ғылыми зерттеулеріне, диссертациялық кеңестердің жұмысына жетекшілік етуге (қазіргі таңда 4 ғылыми қызметкер 3 диссертациялық кеңестің мүшелері) кеңінен тартылуда. Білім беру бағдарламаларын жетілдіру, ғылыми-зерттеу әлеуетін дамытуға және мамандардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға жәрдемдесу үшін ғылыми зерттеу нәтижелерін білім беру ортасында пайдалануды кеңейтеді. Біздің міндетіміз – техникалық жарақталған білім беру экожүйесіне негізделген инновацияларды генерациялайтын, кәсіпкерлік мәдениеті бар сұранысқа ие мамандарды даярлау.

Ғылым мен білім беруді интеграциялау, кафедралар мен ғылыми зертханалар арасындағы ғылыми байланысты нығайту, ғылыми-зерттеу зертханасында диссертациялық жұмысты орындайтын магистранттар мен докторанттарды даярлау сапасын арттыру мақсатында олардың білім беру бағдарламаларына енгізілген пәндер университет ғылыми зертханалардың профиліне сәйкес. Бұл ғылыми мектептерді дамытуға және зертханалар үшін ғылыми кадрларды мақсатты түрде дайындауға ықпал етеді.

Зерттеу университеті ЖОО арасындағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында өзінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ете алатын кәсіпкерлікке қабілетті болуы тиіс. 2022 жылы Зертханалар конкурстарға 51 жобаны ұсынды, оның ішінде 15 гранттық қаржыландыруға, 8 коммерцияландыруға және 7 БМҚ. 12.01.22 ж. бойынша төмендгідей жағдай орын алды: БМҚ бойынша – 3 жоба (873 млн. теңге), коммерцияландыруға – 3 (900 млн. теңге), гранттар бойынша – 6 (335,7 млн. теңге), «Жас Ғалым» – 3 (56 млн. теңге) , «Жас ғалым ”-1 (44,9 млн. теңге). Барлығы 2 миллиард 117 миллион теңгені құрайтын 18 жоба жүзеге асырылуда.

Институт құрылғаннан бері зертханалардың ғылыми жобаларын қаржыландыру төмендегідей өсті: 2020 ж. 65,105 млн теңгенің гранттық жобалары жүзеге асырылды және келісімшарттық ғылыми-зерттеу жұмыстары 4 млн. теңгеге, 2021 ж. – 208,5 млн.теңгеге. теңге және 6,16 млн. сәйкес және 2022 жылдың қарашасында. – 817,6 млн. теңге +492,2 млн. теңге. теңге және 16,7 млн. 1 жыл ішінде ғылыми зерттеулерді қаржыландыру көлемі 609 млн теңгеге өсті. 1 ғылыми қызметкерге шаққанда 2021 жылы ҒЗЖ қаржыландырудың үлестік көлемі: 4,6 млн. теңгені құрады, ал 2022 ж. - 18,3 млн. теңге Осы қаражат есебінен зертханалар түрлі қажетті ғылыми жабдықтар сатып алды.

Институт мемлекеттік гранттық жобалармен қатар келісімшарттық зерттеу жұмыстарына және ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыруға белсенді қатысады.

Қазіргі уақытта ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің БМҚ конкурсында 3 жоба жеңімпаз болды: 1)Ауыз судың сапасын қамтамасыз ету үшін 323 млн.теңге. (Проф. М.И. Сатаев, PhD докторы Азимов А.М.), 2)Ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеуге 250 млн.теңгеге (Әлібеков Р.), 3)Мұнай шламын өңдеуге 300 млн.теңгеге (Смайылов Б.). Коммерцияландыру бойынша «Ғылым қоры» АҚ конкурстарында 2 жоба қаржыландыруды жеңіп алынды – 1)Түрлі өндірістік қалдықтар негізінде төмен клинкерлі цементтерді өндіру технологиясын ұйымдастыруға 500 млн.теңге (Проф. Сәрсенбаев Б.Қ., Айменов Ж.Т.) және 2) 300 млн. теңгеге тыңайтқыш қоспаларын әзірлеу (проф. Жантасов Қ.Т.).

2023 жылы №17 «ҚР өнеркәсіп қалдықтарын қайта өңдеудің жаңа тиімді технологияларын әзірлеу және өнеркәсіпке енгізу үшін салааралық ғылыми-өндірістік экологиялық кешенді құру» ғылыми-техникалық тапсырмасына сәйкес Сәтбаев атындағы Ұлттық техникалық университетімен бірлесіп, БМҚ жобасы бойнша 900 млн.теңгеге (Сарсенбаев Б.Қ., Айменов Ж.Т. Иманалиев К.Е.) жеңіп алынды және №96 ғылыми-техникалық тапсырмаға сәйкес «Ауыл шаруашылығы өнімдерін органикалық өндіру және өңдеу технологияларын әзірлеу және аймақтық технологиялық парктер мен агроөнеркәсіптік кешендегі инжинирингтік орталықтар», 4 млрд.теңгеге БМҚ кешенді жобасы ұсынылды (Әлібаев Н.).

2023 жылдың соңына дейін Ғылыми жобаларды коммерциализациялау және БМҚ жобалары бойынша қосымша конкурстардың нәтижелері бойынша қаржыландырудың әрі қарай өсуі күтілуде.

Институт ғалымдары ҚР ҒЖБМ Ғылым комитетінің түрлі байқауларына барлығы 51 жоба ұсынған.

Институт ғалымдары үш жылда, яғни 2020 жылы 286 еңбек жариялаған. - 2021 жылы 97 жұмыс - 189 мақала, ал 2022 ж – 153 жұмыс (12.01.22 ж. жағдай бойынша), оның ішінде: 48 – Scopus және Web of Science базаларында индекстелетін жетекші ғылыми журналдарда, 14 жұмыс – ҚР ҒЖБМ Ғылым және жоғары білім саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған журналдарда жарияланған. Сонымен қатар 6 монография мен оқулық, 22 патент алынды. Институттың 5 ғалымы әлемдік ғылыми жаңалықтардың авторы (Волненко А.А., Қорғанбаев Б.Н., Айменов Ж.Т., Ізтілеуов Г., Шевко В.М., төртеуі «Құрмет» орденімен марапатталды (Айменов Ж.Т., Протопопов А.В., Жантасов Қ.Т., Анарбаев А.А.).

Зерттеу университеті – дамыған инновациялық инфрақұрылымы бар ғылым-білім беру кешені, оның ішінде оқу базалары, ҒЗИ, ғылыми зертханалар және т.б. Бұл бағытта біздің институт құрамдас бөлігі болып табылатын М.Әуезов атындағы ОҚЗУ қомақты нәтижелерге қол жеткізді. 2022 жылы Бәсекеге қабілеттілікті арттыру міндетін жүзеге асыру мақсатында университетіміз жеті жаһандық және екі ұлттық рейтингке қатысып, QS әлемдік рейтингінде 443-орынды иеленді.

Мемлекет басшысы Қ-Ж.Қ.Тоқаев пен ҚР ҒЖБ министрлігі алға қойған жаңа міндеттерді ескере отырып, институт өзінің Даму стратегиясында өте перспективалы және сұранысқа ие ғылыми бағыттарды айқындайды. Бұл ретте іргелі және қолданбалы зерттеулермен қатар ғылыми зертханалардың басым бағыттары кәсіпкерлік үлгідегі инновациялық қызмет көрсету және облыс экономикасына инновацияларды енгізу болып табылады.